Беларусь, у якой стала жывеш, і Беларусь, калі ў яе вяртаешся пасля працяглай адсутнасці, – дзве розныя краіны. Калі вы з’язджалі на выходныя ў «Акропаліс», вы, можа, і не зразумееце гэтага тэксту. Але калі ў вас ёсць досвед доўгай вандроўкі і пасля гэтага – катэгарычнага непазнавання горада, які вы думалі, што вельмі любілі, – вэлкам у наш клуб!

Мяне не было тут з 27 лістапада 2014 года. Зараз – 5 студзеня 2015-га. Вось чым мяне расціснула:

– Нямытыя машыны – процьма нямытых машын. Калі вы жадаеце дадаць любому гораду дэпрэсухі, уявіце на яго вуліцах шэрагі запэцканых, шэрых, шурпатых ад бруду тачак. Вазьміце любую вясёлую фотку Сан-Францыска ці Эл Эй і проста ўявіце, што ўвесь транспартны трафік чорны ад гразі.

– Змрочныя дзядзькі ў напаўміліцэйскай форме ў метро – «сумочку к досмотру предъявите, пожалуйста». Хто яны? Міліцыянты? Сек’юрыці? Глядзяць так, як быццам бы мой партрэт увечары дэманстравалі па ТБ у шоў «Галоўныя тэрарысты сучаснасці» і яны як бы сумняваюцца – той, не той? Той быў з барадой, гэты – не. Але пры гэтым – падкрэслена ветлівыя. Аднак  жа прынцыпова не такія, як венская паліцыя ці берлінскае сек’юрыці ў аэрапорце.

– Недабудоўлі па ўсім Мінску, чорныя, неасветленыя, страшныя, без прыкмет будаўнічых варушэнняў, але – са святочнай ілюмінацыяй, абы як развешанай па перакрыццях і сценах. Мінск, твой сімвал – вежавы кран, на які накінута кастурбаватая гірлянда, якая мільгаціць у ночы. Вые вецер, кідае ў твар снежную манку, па небе бягуць аблокі, пасярод разварочанай вёскі, напалову знесенага прыватнага сектару, тырчыць гэты кран і мільгаціць, дасылаючы сігналы ў некуды. Гэта такі беларускі Інтэрстэлар, нашае пасланне нашчадкам, космасу, адно аднаму…

– «Мінскі гарадскі савет дэпутатаў і Мінскі гарадскі выканаўчы камітэт віншуюць вас са святамі і жадаюць шчасця, здароўя і дабрабыту», – гэтую прэлесць варта выкарыстоўваць у канцэптуальнай музыцы і ўвекавечыць у бронзе. Асабліва падабаецца пра дабрабыт, з улікам таго, што палова горада носіцца па абменніках, намагаючыся знайсці нармалёвы курс здачы, другая палова – імкнецца набыць даляры. Мінск, у які вяртаюся, – адзіны горад на Зямлі, дзе банкі даляры «купляюць» танней, чым іх «прадаюць».

– Замкнёныя дзверы паўсюль, гэта нейкае насланнё – калі тут ёсць тры ўваходы ў вакзал ці шопінг, два абавязкова будуць зачыненыя. Надпіс «Двери не работают» на поўным сур’ёзе: выходны ў дзвярэй, не працуюць яны сёння! Я не магу ўявіць, якую праблему яны такім чынам вырашаюць: можа, крадзяжоў (каб злачынец не мог лёгка выскачыць праз любы ўваход), можа – эканоміі цяпла. Але верце, Беларусь – краіна замкнёных дзвярэй у грамадскіх месцах. Цікава, куды глядзяць пажарнікі.

– Раскурочаны праспект у раёне Нацыяналкі. Гэта цуд: адсюль можна ад’ехаць літаральна на тыдзень, вярнуцца – і не пазнаць знакавых месцаў, яны будуць знесеныя ці, наадварот, надбудаваныя такім чынам, што лепей бы знеслі. Гэтым разам – Паўночны вакзал, офіс Газпрома, ну, вы ведаеце, там зараз агароджа і аб’езд. Тут узводзіцца транспартная развязка, і нават кіроўца таксоўкі падрабязна, з фінансавымі дэталямі, тлумачыць, што Газпром з гэтай будоўлі выйшаў, бо беларускі бок памылкова падлічыў пачатковы кошт («хто ім сказаў, што $50 млн хопіць, бо развязка на Аранскай каштавала даражэй, а там жа не было патрэбы ў абыходзе гідрасістэмы»).

– Натоўп, што імкнецца на каток, і сам каток, па якім плывуць зомбі – чорныя, панурыя, амаль нерухомыя, яны слізгаюць наперад адно за адным, па коле. І голас Баскава, які над гэтым усім ухваляе «шааарманку».

– Калі ў метро нехта адрываецца ад гульні на смартфоне і засяроджваецца на табе, глядзіць табе ў вочы, не думай нават усміхацца ў адказ – тут так не прынята. З іншага боку, вось жа табе шчыра, ва ўвесь рот, пасміхаецца дзяўчына, што сядзіць насупраць, і ты не ведаеш, што рабіць, бо ў яе на галаве чорная вязаная шапка, усыпаная ружовымі стразамі. Можна было б падміргнуць, можна было б нават кінуць: «З надыходзячымі!», пакінуўшы яе прыгадваць, што там яшчэ надыходзіць, але – гэты пухавік! Гэтая памада! Гэтыя румяны на шчоках!

– Аб’ява на століках кавярні: «Предоставляем услугу «новогодний корпоратив», зал на 60 посадочных мест. Комнаты отдыха. Веселый ведущий. Шоу на льду. Неоновый каприз. Звезды эстрады. Дед Мороз и Снегурочка. Исполнение желаний. Горячее + 2 салата».

– Рэклама паўсюль: у метро, у засцаных ліфтах, у падземных пераходах, што нагадваюць бункеры, збудаваныя на выпадак ядзернай вайны. Рэклама спартовых залаў, фільма «Ёлкі 1914», карніза «Алмазныя аблокі», аквапарка, біядадаткаў, курсаў англійскай мовы, салона штор, зніжак на золата, інтэрнэта, дзе можна сустрэць яшчэ болей рэкламы… Ніводнай рэкламы кнігі. Ніводнай прыкметы культуры. Ты тут адзін такі, з тваімі інтарэсамі, марамі, надзеямі. Ты тут лішні.

– Шэрыя нябёсы. Твань пад нагамі. Чаравікі трэба чысціць нават пасля паходу ў краму ля дома – прычым бруд пакрывае іх да самага верху. Гэта – не пра дзяржаву, не пра людзей. Гэта пра клімат. Пра шэрасць, якая нас экзістэнцыйна атачае, якая сочыцца зверху і пранікае ў сэрца.

– На трэці дзень хочацца зайсці на сайт AirBaltic і ціхенька набыць квіток туды, адкуль цябе падманліва выціснула настальгія. One way. За месяц знойдзеш, як там зачапіцца назаўжды: некалькі мэйлаў, пару рэзюмэ – і ты да канца жыцця пазбаўлены твані і шэрасці.

– На пяты дзень знаходзіш тое, за што можна трымацца: любімая кавярня, якая не змянілася і не зменіцца ніколі. Брэйгелеўскія выразы на тварах мінакоў. Чорныя галіны дрэў, якія трымаюць на сваіх скарлючаных пальцах ватныя нябёсы, бы нашыя, мясцовыя, карыятыды. Холад, які пачынае несці асалоду, бо на холадзе так прыемна сціскаць у руках кубачак з гарбатай з CoffeeBox.

– Праз тыдзень ты зноўку – тут. Тутэйшы. Аддадзены брудным тачкам, непрыязнаму гораду, рэкламе і культурнай пустэчы. Ты – самотнік, што цягнецца праз пяскі без спадзеву знайсці аазіс. Ты і ёсць аазіс. Каб напіцца, трэба знайсці ваду самастойна. Выкапаць калодзеж і раскінуць намёт. Калі ты купіш свой one way квіток, іншыя таксама не нап’юцца, бо ім прыдзецца пачынаць з нуля. Яны таксама ўедуць, пакінуўшы Баскава спяваць для зомбі.

– Ты разумееш: гэта тваё месца. Гэта твая пустэча. У цябе тут карма. Місія. Ты можаш зрабіць тут тое, што ўжо даўно зроблена ў іншых месцах. Ты вінен застацца. І таму ты вінен быць шчаслівы.

Віктар Марціновіч