<p><strong>Адкрытая лекцыя вядомага культурнага дзеяча, дызайнера, графіка, аўтара тэкстаў і канцэпцыі праекта «Народны альбом» Міхала Анемпадыстава адбылася 26 лiстапада ў «Прасторы КХ» у Брэсце. Мы скарысталi вiзiт у наш горад знакавай асобы арт-супольнасцi, каб пешшу прайсцi вулiцамi нашага амаль што 1000-гадовага Брэста i паслухаць, якое ўражанне пакідаюць тыя куткi, да якiх мы або прызвычаiлiся з часам, або толькi зараз прыглядаемся. Хочацца верыць, што прафесiйныя архiтэктары, якiя кiруюць планамернай забудовай i перабудовай нашага цэнтра, прыслухаюцца да назiранняў сталiчнага госця з аўтарытэтным iмем у свеце дызайну i таксама зiрнуць на працу рук сваiх крыху звонку. А пачынаем мы з кавярнi насупраць тэатра – i, натуральна, першы аб’ект нашай увагi – гэта…</strong></p>
<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Новы тэатр лялек</span></span></p>

<p><img alt="2" height="411" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_11.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Ну, вы i самi бачыце, што ён несувымерны навакольнаму асяроддзю нi па памерах, нi па аб’ёму, нi па архiтэктурным стылі. Тут, на невялiкiм кутку, тры стылi – тэатр драмы з манежам побач, новазбудаванае кафэ «Маяк» ды яшчэ тэатр лялек у трэцiм стылi… Ён нейкi гiганцкi.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Тэатр драмы</span></span></p>

<p>Узор нармальнай гарадской архiтэктуры. Пабудова вельмi традыцыйная, цалкам гэтую традыцыю захоўвае. Прыбудова <i>(што выходзiць на лёгкаатлетычны манеж. – <strong>Аўт</strong>.)</i> абсалютна граматная, пакідае вельмi прыемнае ўражанне сцiпласцi, прастаты – тых першапачатковых якасцяў, з якiх паўставаў класiцызм.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Лёгкаатлетычны манеж на вул. Ленiна</span></span></p>

<p>Такiя будынкi, такi нясмелы канструктывiзм, функцыяналiзм нават, яны таксама выклікаюць высокую цiкавасць: як мiнiмальнымi сродкамi зрабiць функцыянальны будынак.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Жылы дом на вул. Ленiна, 62</span></span></p>

<p><img alt="1" height="600" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_9.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Стварае прыемнае ўражанне, як i ўсе падобныя дамы, бо яны людскiя, буржуазныя, у iх няма iдэалогii, пампезнасцi, ёсць толькi камфорт i якасць жыцця – тое, чаго нам усiм бракуе. Яны пабудаваны для таго, каб у iх жыць. Глядзiце, як класна выраслi туi па суседству, яны таксама ствараюць гарадскую прастору. Ужо старыя, яны выглядаюць як частка гэтага краявiду. У тым дамку, здаецца, вельмi прыемна i ўтульна жыць…</p>

<p>Можа, я закранаю зараз не саму архiтэктуру, а нейкi пачуццёвы складнiк. Такiя закрытыя тэрыторыi, закуткi, куды мы не можам зайсцi проста пагуляць, а толькi зазiрнуць з-за плота цi праз шчылiну, – гэта такая сакральная прастора горада, гэта вельмi класна! У Вiльнi, у Парыжы такога вельмi шмат. Палова Парыжа знаходзiцца ў дварах, куды турыст не патрапiць! А ў нас праблема таго ж Гродна – у тым, што там усё «напрастрэл». Усе агароджы, муры, брамы – усё гэта знесена, горад бачны наскрозь, як на далонi. Гэта ненармальна, горад павiнен мець вось гэтую закрытую прастору.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Банк БелВЭБ / Банк развiцця</span></span></p>

<p><img alt="5" height="508" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_8.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Для мяне важна, што гэта польская гiмназiя цi вучэльня была дзяржаўнай установай i пры паляках, i пасля, яна выконвала нейкую функцыю, але потым з гэтай функцыяй ужо не спраўлялася i непазбежна была перабудавана, калi раней не стала гiсторыка-культурнай каштоўнасцю. Кепска цi добра яна надбудавалася – гэта ўжо пытанне прафесiяналiзму архiтэктараў.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Музычная школа № 1 (дзе быў да 2008 года фасад з плюшчом)</span></span></p>

<p>У нас жа плюшч (менавiта плюшч, а не дзiкi вiнаград) выжывае i расце на тэрыторыi Беларусi толькi ў Брэсце i Гродне, гэта iх вiзiтоўка. Далей на ўсход яго няма, клiмат для плюшча непрыдатны. А цяпер гляджу, яго на тутэйшых вулiцах няма. Iдзе барацьба з так званым вертыкальным азеляненнем. I ў Мінску дзiкi вiнаград абразаюць. Вiдаць, у Брэсце таксама… А гэта лёгкi, просты, танны i эфектны спосаб ачалавечыць горад, зрабiць яго больш камфортным, больш утульным. Дарэчы, тая самая амяла – на захадзе краiны мы яе бачым, а далей на ўсход няма, таму ў Брэсце заўсёды фатаграфую дрэвы з шарамi амялы.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Музей «Выратаваныя мастацкiя каштоўнасцi»</span></span></p>

<p><img alt="4" height="600" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_1.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Пабудова побач <i>(упраўленне статыстыкi. – <strong>Аўт</strong>.)</i> адразу парушае маштабнасць гiстарычнага будынка, стварае для яго новы фон, уводзiць для яго новы кантэкст, i гэты маленькi будынак, а я памятаю яго яшчэ з 1980-х гадоў, пачынае выглядаць абсалютна па-iншаму. Яны абсалютна нiяк не прывязаны адзiн да другога, памiж iмi няма нiякай гармонii. Нi на нюансе, нi на кантрасце – папросту два абсалютна розныя будынкі.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Гарадскi сад на скрыжаваннi вуліц Ленiна i Машэрава</span></span></p>

<p><img alt="53" height="460" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_10.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Iдэя нармальная, да таго ж ёсць нейкi гiстарычны бэкграўнд. Толькi вiтаць можна такую тэндэнцыю дэцэнтралiзацыi месцаў прыцягнення для гараджан.</p>

<p><span style="font-size: x-large;"><span style="color: #993300;">Праспект Машэрава ў напрамку крэпасцi</span></span></p>

<p><img alt="5" height="600" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_7.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Тут ёсць горадабудаўнiчая макрапраблема: крэпасць адарвана ад цэнтра, нiяк не iнтэгравана ў гарадскую прастору, а такiя адлегласцi, пераходныя зоны памiж часткамi горада – ненармальна. Неабходная задача – наблiзiць людзей да крэпасцi, неяк ажывiць яе. Чыста iдэалагiчны аспект: крэпасць нейкiм чынам дамінуе над горадам, i, што б тут нi рабiлася, як бы нi старалiся, крэпасць сваiм аўтарытэтам як бы пераважвае горад. I тут з гадамi патрэбна будзе дэсакралiзаваць крэпасць, успрымаць яе як гiстарычны аб’ект, якi мае шматузроўневыя, шматсэнсавыя напластаваннi…</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Брэсцкая крэпасць</span></span></p>

<p>…Я ўдзельнiчаў на пачатку распрацоўкi праекта «Брэст-2019» <i>(па iнiцыятыве маскоўскага бiзнесмена Уладзiмiра Мiкулiка. – <strong>Аўт.</strong>)</i> i бачыў на свае вочы, як маскоўскiя метадолагi ўзялi ўсё гэта ў свае рукi, як яны кiравалi працэсам. Яны падрыхтавалi гiстарычную даведку для ўсiх удзельнiкаў, бо там былi i англiчане, i аўстрыйцы… А даведка такая: вось розныя нацыянальнасцi, народы, i што для iх азначае Брэсцкая крэпасць. Вельмi добра, я толькi за. А там i палякi, i яўрэi, i лiтоўцы, i немцы, i расiяне ёсць – толькi беларусаў няма ўвогуле. I ўся гэта iдэалогiя пра фарпост, цвердзь i iнш. – яна адразу закладаецца ў канцэпцыю. А для нас жа крэпасць – гэта нешта iншае. Хоць бы таму, што з яе будаўнiцтвам быў знiшчаны адзiн з самых прыгожых гарадоў Беларусi, адзiны, што стаяў на выспах, былi знiшчаны помнiкi архiтэктуры. А другое, што гэтая крэпасць будавалася супраць нас, гэта быў фарпост Расiйскай iмперыi з кругавой абаронай…</p>

<p><img alt="1" height="560" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_20.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>З iншага боку, сталася, што з пераносам горада дзякуючы тагачасным расiйскiм архiтэктарам тут паўстала рэгулярная, зручная, нармальная гарадская архiтэктура. Не было б шчасця, ды няшчасце дапамагло. У гэты iмперскi класiцызм з яго прамымi лiнiямi, аднастайнасцю палякi ўнеслi такую жывасць гэтымi катэджамi, больш грамадзянскай архiтэктурай, i ў вынiку ў цэнтры Брэста атрымалася такая прыемная прастора, адна з найлепшых у Беларусi.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Вул. Дзяржынскага</span></span></p>

<p><img alt="6" height="533" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_14.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Вось дамок i дзверы – такая гарадская фактура; гiстарычнай каштоўнасцi яны, безумоўна, не ўяўляюць, але ўсё разам – нiякi архiтэктар гэтага не мог прадбачыць, яно толькi само магло ўзнiкнуць, гэта i ёсць сапраўднае гарадское асяроддзе…</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Вул. Савецкiх Пагранiчнiкаў</span></span></p>

<p><img alt="87" height="533" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_13.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Гэты рад дамоў (абласны архiў, клiнiка «Новы зрок» i далей. – <strong>Аўт.</strong>) няблага пафарбаваны, абсалютна еўрапейскi стыль балкончыкаў, здаецца, нiчога асаблiвага, але вельмi душэўна. Нейкае арт-дэко, адважуся сказаць.</p>

<p>Вулiца прапарцыянальная чалавеку, яна не цісне. Яе шырыня адпавядае вышыні будынкаў. Шмат прыемных, граматных архiтэктурных рашэнняў. Вось, напрыклад, скос на рагу жылога дома, мiнiмальны дэкор… Адгалоскi сусветнага стылю 20<span style="line-height: 20.8px;">–</span>30-х гадоў ХХ стагоддзя, арт-дэко цi стрымлайн.</p>

<p><img alt="7" height="528" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_16.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>А вось гэта <i>(абрэзанае дрэва. – <strong>Аўт</strong>.)</i> – тыпова беларускае рашэнне, уся Беларусь такая вось. Не ведаю, хто iх навучыў такiм чынам дрэвы «амалоджваць». Прыязджаеш у нейкi раённы цэнтр – ён увесь у такiх вось «стаўпах», i гэта называецца «амаладжэнне».</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Дом на пр-це Машэрава</span></span></p>

<p><img alt="7" height="600" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_5.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Адразу вiдаць, што гэта пазнейшая дабудова 1980-х гадоў, так званая эксперыментальная архiтэктура таго часу, але вельмi акуратна зроблена, не парушана паверхавасць*. Звычайна такiя будынкi прызначаліся для супрацоўнiкаў ЦК, АК, ГК цi падобных.</p>

<p><img alt="6" height="600" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_4.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>А вось гэта жах. Будынак сучасны, а гэтыя цаглінкі-«падстарыначкi» тут з’явiлiся невядома чаму такiмi кавалкамi вакол дзвярэй. Звычайна так рабiлася, бо не хапала грошай, каб цалкам дакласцi, вось яны тут у нас паадпадалi, а тут засталося. Нефункцыянальна, нелагiчна, што ёсць важным патрабаваннем да дызайну. Павiнна быць нейкая ўнутраная логiка, што гэта з гэтага выходзiць, гэта з гэтым спалучаецца. Гэта так, таму што гэта так. А тут проста захацелася – i зрабiлi.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Вул. Савецкая</span></span></p>

<p>Павiна быць такая пешаходная вулiца, асаблiва калi яна функцыянуе як цэнтр прыцягнення. Тут з гэтым, здаецца, усё нармальна.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Двары на Савецкай (за аркай «1929 р.»)</span></span></p>

<p><img alt="4" height="524" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_3.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Такiя занядбаныя двары таксама ствараюць атмасферу, асаблiва калi яны захоўваюцца. Тут жа не такiя вялiкiя iнвестыцыi патрэбны, але гэта непарадная частка, сюды начальства не зазiрне.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">«Берасцейскi пасаж», «Гасцiны двор»</span></span></p>

<p><img alt="1" height="600" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_2.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Гэты навадзел як мiнiмум нецiкавы з архiтэктурнага пункту гледжання, бо такое мы бачылi i ў Мінску, i ў Гродне, i дзе заўгодна. Брукаванкай таксама не здзiвiш нiкога. Дрэвы маленькiя, кволыя – таксама знаёма. Лiхтары не гiстарычныя, якiя прыдумалi – такiя i паставiлi.</p>

<p>Рэкламы таксама не ўпiсаныя, не iнтэграваныя ў архiтэктуру. Але тут пытанне, цi ўвогуле яна патрабуе гэтай iнтэграцыi, бо яна сама па сабе такая дзiўнаватая…</p>

<p>Калi там <i>(на Савецкiх Пагранiчнiкаў. – <strong>Аўт.</strong>)</i> былi прыемныя каларыстычныя рашэннi, то тут (фасад «Гасцiнага двара». – <strong>Аўт.</strong>) ужо пачынаецца такая «вкусовщина». Гэтыя два колеры – персiкавы i фiялетавы – абсалютна не спалучаюцца, вызываюць непрыемнае, «болезненное» ўражанне. Зялёны колер увогуле тут невядома чаму. Ён прысутны i на даху. Адкуль ён там? Часткова мне зразумела. Гэта традыцыйны колер дахаў для губернскiх гарадоў Расiйскай iмперыi. Iм спачатку фарбавалiся толькi дзяржаўныя установы. А цяпер па ўсёй Беларусi пачынаюць фарбаваць дахi ў зялёны колер, абсалютна для нас не традыцыйны. У нас былi дахоўка, гонта альбо нефарбаваная бляха, а калi фарбавалi – то сурыкам, чырвона-карычневай фарбай, аксiдам жалеза. Яна пасуе i да дрэва, i да металу, iмiтуе дахоўку – чарапiцу.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Помнiк 1000-годдзю</span></span></p>

<p>Гэта абсалютна не беларускi стыль. Нават калi там прысутнiчаюць гэтыя постацi – Вiтаўт, Радзiвiл, то стылiстычна помнiк абсалютна чужародны. Ён пампезны, iмперскi, нагадвае манумент 1000-годдзю Русi ў Ноўгарадзе. Ну, Iллiча няма, i дзякуй Богу!</p>

<p><img alt="1" height="482" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_19.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Iншы бок, што сваёй школы, сваёй традыцыi помнiкаў у нас няма. Хiба што вiленскi класiцызм i Ян Глаўбiц – тое, што ён рабiў. Увогуле помнiк, манумент – гэта iмперская з’ява, маркiроўка сваёй тэрыторыi.</p>

<p><span style="color: #993300;"><span style="font-size: x-large;">Участак ад вуліц Маякоўскага да Пушкiнскай</span></span></p>

<p><img alt="1" height="471" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_18.jpg" style="margin-top: 1px; margin-bottom: 1px;" width="800" /></p>

<p>Усе гэтыя «новадзелы», нават малыя формы на купалах – усё каштуе грошай, нятаннае ўпрыгожванне. Вось гэты мармур пад нагамi – ён надта ўплывае на ўспрыманне прасторы? Не. Малыя формы з сумнеўнымi мастацкiмi якасцямi – таксама каштуюць будзь здароў! Распыленне дзяржаўных грошай на нiшто. У той жа час там, дзе патрэбна якасная дэтальная архiтэктурная прапрацоўка будынка, – там гэтага няма, бо грошай не стае…</p>

<p><i>Нястача часу вымусiла нас перарваць гэтую цiкавую экскурсiю. Але мы дамовiлiся ўзнавiць яе пры наступным вiзiце Мiхала Анемпадыстава ў Брэст.</i></p>

<blockquote>
<p><b><img alt="1" height="296" src="http://www.vb.by/files/content/1216/570_17.jpg" style="margin: 1px 5px; float: right;" width="300" /><a name="biagraf_sprav"></a>Міхал Анемпадыстаў</b><br />
нарадзіўся 16 сакавіка 1964 года ў Мінску. Беларускі дызайнер, графік, фатограф, паэт, перакладчык і публіцыст. З 1989-га па 1994-ы працаваў мастацкім рэдактарам у часопісе «Бярозка». Сябра Беларускага ПЭН-клуба з 2009 года. Працуе ў жанрах ужытковай графікі, ілюстрацыі, плаката, фатаграфіі. Удзельнічаў у калектыўных і персанальных выставах за мяжой і на Беларусі. Адзiн з актыўных стваральнікаў беларускай рок-паэзіі 1990-х. Аўтар ідэі і тэкстаў культавага музычнага праекта «Народны альбом», які выйшаў у 1997 годзе. Песні на вершы Міхала Анемпадыстава выконваюцца гуртамі «Новае неба», N.R.M., IQ48. У 2006 годзе быў абраны «Чалавекам года» па версіі інтэрнэт-партала «Тузін гітоў».</p>
</blockquote>

<div class="clear"> </div>

<div class="author_name"><strong>Александр Седнев</strong></div>

<div class="author_name"><a href="http://www.vb.by/culture/arts/anempodistov_o_breste.html">www.vb.by</a></div>